22- Un repas arrosé

Tout au long du chantier, il y a eu des oppositions, et c'est normal. Une communauté est faite de sensibilités différentes et chacun voyait les travaux avec ses propres sentiments, sa propre expérience de la vie, ses idées sur l'usage qui aurait pu être fait de l'argent... J'ai souvent regretté de ne pas avoir un contact plus régulier avec le comité. Par expérience, voyant que je n'avais pas la possibilité d'expliquer convenablement ce qui se faisait à toutes les personnes concernées, j'ai écrit, surtout par mails, pour acter les étapes importantes : les devis lors des études, les travaux supplémentaires, et jusqu'aux bilans.

Je savais que des personnes de la communauté se plaignaient auprès de la métropole grecque. J'entendais que le comité était de plus en plus partagé à cause de l'évolution du coût. Il fallait que ces tensions n'altèrent pas la crédibilité du père Nicolas Kakavelakis avant que le chantier ne se termine. Je me voyais un peu comme le paratonnerre qui devait attirer les inévitables critiques pour protéger l'essentiel : terminer les travaux. L'important pour moi était de refaire l'appartement comme le père Nicolas le voulait, afin qu'il s'y sente bien pour exercer son ministère. Le père Nicolas me soutenait et, sans cela, les travaux ne seraient pas arrivés à leur terme.

Il me parlait souvent des oppositions du comité, mais j'avais rarement la possibilité d'un contact direct avec ses membres. Une fois, je me suis invité à une réunion pour exposer ce qui était fait et répondre aux questions. Je trouvais curieux d'entendre des critiques et de ne jamais pouvoir parler à plus d'un ou deux membres du comité sur les quinze qui le constitue. De cette première interrogation est né un début de sentiment de malaise qui a été de plus en plus fort.

J'entendais que le comité était mécontent alors que, dans le même temps, l'un des membres avait fait un gros chèque pour payer une partie des travaux. D'autres membres venaient me féliciter. Où se trouve la vérité lorsqu'il y a des bruits contradictoires ? J'ai commencé à avoir un regard critique sur ces bruits pour essayer de voir d'où ils venaient. Je n'ai pas vraiment su, sauf après que les travaux étaient terminés.

Le lundi 31 janvier 2011, le père Nicolas est venu manger à la maison, comme il le faisait une ou deux fois par semaine. Le chantier se terminait : il ne fallait plus que 8 ou 10 jours pour achever les finitions. Après deux verres d'ouzo, le père a commencé à parler du chantier tout en dessinant : les fameux dessins dont nous avons déjà parlés. Je suis resté sur ma chaise à simplement écouter jusqu'à deux heures du matin. Ce n'étaient que des reproches.

Le plus ignoble d'entre eux était que je n'avais pas su m'entourer. Que je perdais mon temps avec des dépressifs et des personnes pas fiables. Que nous avions perdu énormément de temps à cause de cette tentative de suicide. Avait-il seulement vu la qualité du travail de ces dépressifs ? Pourquoi me le dire après qu'ils eurent terminé ? Il serait trop long de revenir sur tout ce qui a été dit ce soir-là. Ma première conclusion a été que le père ne tient pas l'alcool.

Lorsque Don Corleone, dans le Parrain, négocie avec les chefs des cinq familles le retour de son fils Michael à New York, il sort de la salle en disant : " Tattaglia (qui avait fait tuer son fils Sonny) n'est qu'un pion. A lui tout seul il n'aurait pas eu Santino. Et c'est seulement aujourd'hui que j'ai compris que c'est Barzini qui tire les ficelles ! " J'ai compris ce soir-là que la plupart des reproches qui venaient soi-disant du comité étaient en fait l’œuvre du père et j'ai compris que j'étais manipulé. Je ne comprenais pas pourquoi le père éprouvait le besoin de me manipuler puisqu'il pouvait avoir ce qu'il voulait sur un plateau. Je n'ai toujours pas réussi à répondre à cette question.

Saint Silouane, moine russe du Mont Athos (1866-1938), est connu pour ses paroles toutes simples empruntes d'une connaissance théologique exceptionnelle. Il a dit  que la perfection chrétienne est d'avoir pour chaque homme l'amour d'une mère (cité dans Kallistos Ware, Le Royaume intérieur). Voir que le père pouvait avoir une telle absence de compassion pour ce peintre et tellement de mépris pour ceux qui lui avaient reconstruit un appartement neuf m'a laissé sans voix. Quelqu'un qui peut dire tout ce qu'il a dit ce soir-là n'est pas un prêtre. Vous avez lu sur ce blog des choses qui vous ont surprises ? Rien ne m'a surpris autant que ce que j'ai entendu lors de ce repas. La paroisse de Lyon mérite un prêtre et lui n'en est pas un. Je peux vous garantir que le père Nicolas va partir. Il peut le faire dignement, en essayant de réparer les torts qu'il a causés, ou attendre d'être mis dehors, comme Berlusconi, mais, dans tous les cas, il va partir.

A la suite de ce repas, j'ai aussitôt écrit un bilan des travaux en précisant que c'est le bilan que je défendrais lors de l'assemblée générale. J'y répondais aux principales critiques que le père Nicolas avait formulées lors du repas. Le père Nicolas a aussitôt réagi par un mail me disant que je me trompais et que tout le monde trouvait mes travaux très bien.

Mais comment peux-tu écrire que le comité trouve mes travaux très bien alors que tu viens de passer les trois derniers mois à me raconter régulièrement tout le mal qu'ils en pensent ? Est-ce que tu te rappelais le repas, ou l'alcool te l'avait-il fait oublier ?

Ce bilan était incomplet parce que je n'avais pas encore intégré la facture de la cuisine et parce qu'il était en partie le fruit d'une réaction émotionnelle. Je l'ai complété par la suite. 

J'ai appris plus tard qu'il avait dit au comité, début janvier, histoire d'asseoir son autorité : " Je viens de virer Jean-Michel ". Comment peux-tu dire au comité que tu viens de me virer et me dire à moi de continuer à travailler sans m'occuper de ce que pense le comité ? 

Dans une conversation ultérieure, au sujet de l'assemblée générale, le père m'a dit de ne pas m'inquiéter car il n'y aurait pas de questions sur les travaux. Est-ce que je donne l'air de m'inquiéter ? Est-ce qu'il y a un seul point pour lequel je n'aurais pas assumé la responsabilité de ce qui venait d'être fait ? Comment se fait-il que l'on dépense 40% des revenus de l'association et qu'il n'y ait aucune question à l'assemblée générale ? On venait de me confier 36000 euros et pas un chiffre n'était donné ? J'entendais qu'il n'y avait eu que des erreurs sur ce chantier et pas une question posée ?

Pourquoi j'ai cru mademoiselle P. lorsqu'elle m'a parlé de la façon dont elle avait été manipulée ? Parce que je l'avais été aussi. Je l'ai également cru parce que j'ai vu beaucoup de choses qui se passaient et qui corroboraient son témoignage. J'y reviendrai très bientôt.

22 – Φαγοπότι με κρασοκατάνυξη

Σε όλη την διάρκεια των έργων, υπήρξαν αντιθέσεις, και είναι φυσιολογικό. Μία κοινότητα απαρτίζεται από διάφορες ευαισθησίες και ο καθένας έβλεπε τα έργα με τα δικά του αισθήματα, την δική του εμπειρία βίου, τις ιδέες του για το πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα… Μετάνιωσα συχνά που δεν είχα πιο τακτικές επαφές με το συμβούλιο. Από εμπειρία, βλέποντας ότι δεν είχα την δυνατότητα να εξηγήσω όπως πρέπει αυτά που γίνονταν σε όλα τα άτομα που τα αφορούσε, έγραψα, κυρίως ηλεμηνύματα, για να αναφέρω τα σημαντικά βήματα: τις εκτιμήσεις κατά τις μελέτες, τις επιπλέον εργασίες, και μέχρι τους απολογισμούς.

Ήξερα ότι άτομα της κοινότητας παραπονιόντουσαν στην ελληνική μητρόπολη. Άκουγα ότι το συμβούλιο ήταν όλο και περισσότερο διχασμένο εξαιτίας της εξέλιξης του κόστους. Δεν έπρεπε αυτές οι εντάσεις να αλλοιώσουν  την αξιοπιστία του παπα-Νικολάκη Κακαβελάκη πριν τελειώσουν τα έργα. Αισθανόμουν λιγάκι όπως το αλεξικέραυνο που έπρεπε να ελκύει τις αναπόφευκτες κριτικές για να προστατευθεί το ουσιώδες: η περάτωση των έργων. Το σημαντικό για μένα ήταν να ανακαινισθεί το διαμέρισμα όπως το ήθελε ο παπα-Νικόλας, για να αισθάνεται καλά για να ασκήσει το λειτούργημά του. Ο παπα-Νικολής με υποστήριζε και, χωρίς αυτό, τα έργα δεν θα είχαν περατωθεί.

Μου μίλαγε συχνά για τις ενστάσεις του συμβουλίου, αλλά είχα σπάνια την δυνατότητα μιας άμεσης επαφής με τα μέλη του. Μια φορά, πήγα από μόνος μου σε μία συνεδρίαση για να εκθέσω τι έγινε και να απαντήσω στις ερωτήσεις. Έβρισκα περίεργο να ακούω κριτικές και να μην μπορώ να μιλήσω με ένα ή δύο μέλη το πολύ του συμβουλίου από τα δεκαπέντε που το αποτελούσαν. Από αυτή την πρώτη ερώτηση γεννήθηκε μία αρχή συναισθήματος δυσφορίας που αυξήθηκε όλο και περισσότερο.

Άκουγα ότι το συμβούλιο ήταν δυσαρεστημένο ενώ, ταυτόχρονα, ένα από τα μέλη είχε υπογράψει μία μεγάλη επιταγή για να πληρώσει ένα μέρος των έργων. Άλλα μέλη έρχονταν να με συγχαρούν. Που βρίσκεται η αλήθεια όταν υπάρχουν αντικρουόμενες γνώμες; Άρχισα να έχω ένα κριτικό βλέμμα για αυτές τις φημολογίες για να προσπαθήσω να δω από που προέρχονταν. Δεν το έμαθα πραγματικά, εκτός αφού τελείωσαν τα έργα.

Την Δευτέρα 31 Ιανουαρίου 2011, ο παπα-Νικολής ήρθε να φάει στο σπίτι, όπως μια ή δυο φορές την εβδομάδα. Τα έργα τελείωναν: έμεναν ακόμη 8 με 10 ημέρες για να τελειώσουν τα λεπτολογήματα. Μετά από δυο ποτηράκια ούζο, ο παπάς άρχισε να μιλά για τα έργα ζωγραφίζοντας ταυτόχρονα: τα περίφημα σκίτσα για τα οποία ξαναμιλήσαμε. Καθόμουν στην καρέκλα μου και τον άκουγα απλά μέχρι τις δύο το ξημέρωμα. Μόνον κατηγορίες.

Η πιο απεχθής από όλες ήταν ότι δεν κατάφερα να συγκεντρώσω γύρω μου άτομα. Ότι έχανα την ώρα μου με άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη και αναξιόπιστα. Και ότι είχαμε χάσει πάρα πολύ χρόνο εξαιτίας εκείνης της απόπειρας αυτοκτονίας. Είχε όμως δει την ποιότητα της δουλειάς αυτών των ατόμων που έπασχαν από κατάθλιψη; Γιατί μου το έλεγε αφού είχαν τελειώσει; Θα ήταν πολύ εκτεταμένο να επανέλθουμε σε όσα ειπώθηκαν εκείνο το βράδυ. Το πρώτο μου συμπέρασμα ήταν ότι ο παπάς δεν αντέχει το πιοτό.

Όταν ο Ντον Κορλεόνε, στον Νονό, διαπραγματεύεται με τους επικεφαλής των πέντε οικογενειών την επιστροφή του γιου του Michael στη Νέα Υόρκη, βγαίνει από την αίθουσα λέγοντας: «Ο Τατάλια (που είχε βάλει να σκοτώσουν τον γιο του Σόνυ) είναι ένα πιόνι. Μοναχός του δεν θα είχε καταφέρει τον Σαντίνο. Και μόλις σήμερα κατάλαβα ότι αυτός που κρατάει τα νήματα είναι ο Μπαρτσίνι!» Εκείνο το βράδυ κατάλαβα ότι οι περισσότερες κατηγορίες που προέρχονταν τάχα από το συμβούλιο ήταν έργο του παπά και κατάλαβα ότι είχα χειραγωγηθεί.  Δεν καταλάβαινα γιατί ο παπάς είχε ανάγκη να με χειραγωγήσει αφού μπορούσε να έχει ό,τι ήθελε έπί πίνακι. Δεν κατάφερα ακόμη να βρω απάντηση σε αυτή την ερώτηση.

Ο όσιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, Ρώσος μοναχός στο Άγιον Όρος (1866-1938), είναι γνωστός για τα απλά λόγια του γεμάτα εξαιρετική θεολογική γνώση. Έλεγε ότι η χριστιανική τελειότητα είναι ο κάθε άνθρωπος να έχει την αγάπη μίας μητέρας (in Kallistos Ware, Το εσωτερικό Βασίλειο). Βλέποντας ότι ο παπάς μπορούσε να έχει μία τέτοια απουσία συμπόνιας για αυτό τον μπογιατζή και τόση περιφρόνηση για αυτούς που του είχαν ξαναφτιάξει ένα διαμέρισμα καινούργιο, με άφησε άναυδο. Κάποιος που μπορεί να πει αυτά που είπε εκείνο το βράδυ δεν είναι ιερέας. Διαβάσατε σε αυτό το ιστολόγιο πράγματα που σας εξέπληξαν; Τίποτα δεν με εξέπληξε τόσο απ΄ ό,τι άκουσα σε εκείνο το γεύμα. Η ενορία της Λυών αξίζει έναν ιερέα και αυτός δεν είναι. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο παπα-Νικολής θα φύγει. Μπορεί να το κάνει αξιοπρεπώς, προσπαθώντας να επανορθώσει τα σφάλματα που προξένησε, ή να περιμένει να τον πετάξουν έξω, όπως τον Μπερλουσκόνι, αλλά, οπωσδήποτε, θα φύγει.

Μετά από αυτό το γεύμα, κατέγραψα αμέσως έναν απολογισμό των έργων διευκρινίζοντας ότι ήταν ο απολογισμός που θα υποστήριζα κατά την γενική συνέλευση. Απαντούσα στις κυριότερες κριτικές που είχε διατυπώσει ο παπα-Νικόλας στο γεύμα. Ο παπα-Νικάκης αντέδρασε αμέσως με ένα ηλεμήνυμα λέγοντάς μου ότι έκανα λάθος και ότι όλοι έβρισκαν τα έργα μου όπως πρέπει.

Αλλά πως μπορείς να γράψεις ότι το συμβούλιο βρίσκει τα έργα μου όπως πρέπει ενώ τους τρεις τελευταίους μήνες μου έλεγες τακτικά ό,τι άσχημο σκεφτόντουσαν; Θυμόσουν το φαγοπότι, ή το οινόπνευμα στο έκανε να το ξεχάσεις;

Αυτός ο απολογισμός ήταν λειψός γιατί δεν είχα ακόμη ενσωματώσει το τιμολόγιο της κουζίνας και γιατί ήταν κατά μέρος ο καρπός μίας συναισθηματικής αντίδρασης. Τον συμπλήρωσα στη συνέχεια. 

Έμαθα αργότερα ότι είχε πει στο συμβούλιο, αρχές Γενάρη, για να εδραιώσει το κύρος του: «Έδιωξα τον Ζαν-Μισέλ». Πως μπορείς να λες στο συμβούλιο ότι με έδιωξες και να μου λες εμένα να συνεχίσω χωρίς να ασχολούμαι με αυτά που νομίζει το συμβούλιο; 

Σε μία μετέπειτα συζήτηση, σε σχέση με την γενική συνέλευση, ο παπάς μου είπε να μην ανησυχώ γιατί δεν θα υπήρχαν ερωτήσεις για τα έργα. Φαίνομαι να ανησυχώ; Υπάρχει ένα μόνον σημείο για το οποίο δεν είχα επωμισθεί την ευθύνη αυτών που έγιναν; Πως γίνεται να ξοδέψουμε 40 % των εσόδων του συλλόγου και δεν υπάρχει καμία ερώτηση στην γενική συνέλευση; Μόλις μου είχαν εμπιστευθεί 36.000 ευρώ και δεν δόθηκε ούτε ένας αριθμός; Άκουγα ότι έγιναν μόνον λάθη σε αυτό το εργοτάξιο και δεν θα γίνει μία ερώτηση;

Γιατί πίστεψα την Δεσποινίδα Π. Όταν μου μίλησε για τον τρόπο με τον οποίο χειραγωγήθηκε; Γιατί το είχα πάθει κι εγώ. Το πίστεψα επίσης γιατί είδα πολλά πράγματα που γινόντουσαν και ενδυνάμωναν την μαρτυρία της. Θα επανέλθω πολύ σύντομα.

Απόδοση στα ελληνικά: Μαρία Η. Π.